Majör diziler oluşturmak

Bir dizinin nasıl duyulduğunu (hissi, tınısı) o diziyi oluşturan aralıklar belirler. Çok çeşitli dizi türleri olsa da çoğu müzik türünde en yaygın şekilde kullanılan diziler majör ve minör dizilerdir.

Majör diziler 7 notadan (dizi bir üst oktavdan başlamadan önce) oluşur ve spesifik bir paterne sahiptir. Bu patern yarım aralıklar (ardışık notalar) ve tam aralıklardan (birbirine iki yarım aralık uzaklığındaki notalar) oluşur.

Hangi notadan başladığınıza bağlı olmaksızın, herhangi bir diziyi majör yapan olgu, notalar arasındaki bu spesifik yarım aralık / tam aralık ilişkisidir:

Tam - Tam - Yarım - Tam - Tam - Tam - Yarım

Tonik tuşlarını kullanarak diziyi başka bir toniğe alabilirsiniz (transpoze edebilirsiniz). Fark edeceksiniz ki, yarım ve tam aralıkların (piyano tuşları üzerindeki noktalar ile gösterilmekte) pozisyonları değişmemektedir.

(Not: Ardışık notalar her zaman farklı renklerdeki tuşlara denk gelmediğinden, piyano klavyesine aşina olmayanlar için bu gösterim kafa karıştırıcı olabilir. Örnek olarak, ikisi de beyaz tuşlar olmalarına rağmen Mi ve Fa notaları arasındaki mesafe -aynı zamanda Si ve Do notaları arasındaki mesafe de- yarım aralıktır):

Notaların "yazılışı"

Tonikleri değiştirdikçe, fark edeceksiniz ki bazı notalar bemol (♭), bazıları da diyez (♯) işareti ile yazılıyor. Bir majör dizideki notaların doğru yazılışını açıklayan birkaç basit kural var:

• Yarım ve tam aralıkların sıralaması her zaman Tam - Tam - Yarım - Tam - Tam - Tam - Yarım şeklindedir.
• Bu yarım/tam düzenini korumak için her majör dizide (Do majör hariç) ♭'e veya ♯'e ihtiyaç duyan notalar ortaya çıkacaktır.
• Her nota ismi bir kez kullanılır. Örneğin, bir majör dizi hiçbir zaman hem La ♭ hem de La notasına sahip olmayacaktır.
• Nota isimleri her zaman La-Si-Do-Re-Mi-Fa-Sol sıralamasıyla karşımıza çıkar ve Sol notasından sonra bir sonraki oktavdan başa döner. (Harf ile gösterildiğinde; A-B-C-D-E-F-G şeklinde, alfabetik olarak.)

Siyah bir tuştan başlamak

Her siyah tuşun iki ismi olabileceğinden (örn. Re♭ veya Do♯) hangisini tonik olarak kabul edeceğimize nasıl karar veriyoruz? Bu derslerde, hangisinin daha az diyez ya da bemol’ü varsa biz onu tercih ettik. Örnek olarak:

Re♭ majörde beş bemol var:

ama Do♯ majörde yedi diyez var:

bu yüzden Re♭'ü seçiyoruz.

Fark ettiniz mi...?

Bu örnekten de görebileceğiniz üzere, diyezler ve bemoller bazen "beyaz tuşlara" denk gelebilir. Bazı diziler (yukarıda gösterilen Do♯ majör dizisi gibi) Mi♯ ve Si♯ gibi garip gözüken nota yazılışları kullanmaktadır; peki neden bunlara direkt Fa ve Do demiyoruz?

Bunun cevabı nota yazılışı kurallarında saklı. Her nota ismi her majör dizide yalnızca bir defa kullanabildiği için, bazı diziler bu tarz alışılagelmedik nota yazımlarını gerektiriyor. Do♯ majörde, Mi ve Si notalarının "sıralarında" diyezlere ihtiyaç duyulduğundan (yarım ve tam aralık sıralamasını korumak amacıyla) Mi ve Si notaları diyez alır. Aynı zamanda Fa ve Do da yarım ses tizleşerek Fa♯ ve Do♯ olur.